جمله معروف «قتل لشده عدله» که درباره حضرت علی (ع) شهرت یافته، گویای واقعیتی است که در زمان آن حضرت نیز مورد توجه واقع شده و آن میزان توجه ایشان به برقراری عدالت در جامعه است.
در اسلام هرچند شرط عدالت فردی، حتی برای افراد عادی در صورتی که به اموری چون قضاوت، گواهی دادن و یا امام جماعت بودن می‌پردازند، ضروری است و نبود عدالت در این افراد، تصدی ایشان در قضاوت، شهادت و امامت جماعت را نامشروع می‌سازد، اما در عین حال، عدالتی که در قرآن مورد توجه است «عدالت اجتماعی» است و از همین روی، آیات زیر در قرآن به همین معنا به کار برده شده‌اند.
و امرت لاعدل بینکم
(و فرمان یافته‌ام که میان شما عدالت کنم) «1»
و اذا حکمتم بین الناس ان تحکموا بالعدل
(و چون میان مردم حکم کردید، به عدالت حکم کنید) «2»
در صورتی که مفهوم ظلم در موارد غیر اجتماعی نیز به کار رفته است. مانند:
ان الشرک ظلم عظیم
(همانا شرک به خداوند، ظلم بزرگی است) «3»
ربنا ظلمنا انفسنا
(پروردگارا ما به خود ظلم کردیم) «4»
در
رابطه با آقا أبو طالب (علیه السلام)، ابتدا من گلایه‌ای از خودی‌ها و
شیعیان و علماء و دانشمندان و شخصیت‌ها بکنم. چرا ما در دفاع از أبو طالب
(علیه السلام) کوتاه آمدیم؟ چرا ما حق مطلب را از این مرد بزرگواری که
تمام زندگیش را وقف دفاع از نبی مکرم (صلی الله علیه و آله) کرد؟ اگر دفاع
او نبود، معلوم نبود نبی مکرم (صلی الله علیه و آله) چه سرنوشتی خواهد
داشت؟ اگر دفاع أبو طالب (علیه السلام) نبود، معلوم نبود که قریش در همان
روزهای اول، چه برخورد خشنی با نبی مکرم (صلی الله علیه و آله) داشتند؟ در
3 سال شعب أبو طالب، آن‌همه فداکاری و گذشت‌ها کرد. حتی برای اینکه مبادا
دشمن از بالای کوه، محل خواب پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را نشانه
قرار دهد و با تیر بزند، اولِ شب، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را
در جائی می‌خواباند و پاسی از شب که می‌گذشت، حضرت علی (علیه السلام) را
می‌آورد جای نبی مکرم (صلی الله علیه و آله) و نبی مکرم (صلی الله علیه و
آله) را می‌برد در وسط جمعیت، که اگر دشمن قصد جان نبی مکرم (صلی الله
علیه و آله) را داشت، فرزندش علی، پیش مرگ و فدای او شود. این‌همه اشعار
در نبوت و شفاعت نبی مکرم (صلی الله علیه و آله) دارد. چرا ما در حق این
مرد بزرگوار کوتاه آمدیم؟ فردای قیامت با أمیر المؤمنین (علیه السلام) چه
خواهیم گفت؟
قتل فی محرابه لشده عدله
در محرابش به خاطر شدت عدلش کشته شد.
آیا این عدالتی که حضرت علی را کشت یک عدالت صرفا اخلاقی بود؟ نظیر آنچه می گوئیم امام جمکاعت یا قاضی یا شاهد یا بینه شرعی باید عادل باشد؟
اینجور عدالت ها که باعث قتل کسی نمی شود، بلکه بیشتر باعث شهرت و محبوبیت و احترام می گردد.
آن نوع عدالت مولا که قاتلش شناخته شد در حقیقت فلسفع اجتماعی او و نوع تفکر مخصوصی بود که در عدالت اجتماعی اسلامی داست و خودش شدیدا اصرار می ورزید که عدالت اجتماعی اسلام و فلسفه اجتماعی اسلام صرفا همین را اقتضا می کند.
او فقط عادل نبود بلکه عدالتخواه بود، فرق است بین عادل و عدالتخواه همانطوری که بین آزاد و آزادی خواه تفاوت وجود دارد. یکی آزاد است یعنی خودش شخصا مرد آزادی است و یکی آزادیخواهاست، یعنی طفدار آزادی اجتماع است و آزادی هدف و ایده اجتماعی اوست و یا در مورد علم. یکی شخصا عالم است و یکی علاوه بر عالم بودن، طرفدار عمومیت علم و سواد و تعلیم عمومی است.
در مورد عدالت هم همین است. یکی شخصا ادم عادلی است و یکی عدالتخواه است، عدالت فکر اجتماعی او است، در آیه شریفه قرآن هم می فرماید: کونوا قوامین بالقسط یعنی قیام به قسط یعنی اقامه و بپا داشتن عدل و این غیر از عادل بودن از جنبه شخصی است.
حضرت علی خطاب به افراد فرمودند: آن عده ای که دنیا آنها را در خود غرق کرده و املاک و نهر ها و اسبان عالی و کنیزان نازک اندام برای خود تهیه کرده اند، فردا که اینها را از آنها می گیرم و به بیت المال بر می گردانم و به آنها همانقدر خواهم داد که حق دارند، نیایند و نگویند که علی ما را اغفال کرد،اول چیزی می گفت و حالا طور دیگری عمل می کند، علی آمد و ما را از آنچه داشتیم محروم کرد.من از همین الان برنامه روشن خود را اعلام می کنم.
پس اینکه گفته اند قتل فی محرابه لشده عدله منتهای تصلب و تعصب در عدالتش بود که قاتلش شد......
عدل علی (ع) <\/h1>
روزی دو زن نزد حضرت علی علیه السلام آمده و فقر و تنگدستی خود را بیان داشته و از حضرتش تقاضای کمک کردند . حضرت پس از بررسی ، آنان را مستحق دانسته ، دستور داد آنان را غذا و لباس داده و مبلغی هم به آنها کمک نقدی بکنند . یکی از آن زنان اصرار داشت چون از زنان عرب است از دیگری که از زنان موالی است بیشتر دریافت کند و خود را از آن زن موالی برتر و بالاتر می دانست . حضرت علی (ع) خیره به آن زن عرب نگاه کرد و فرمود : من گمان نمی کنم خداوند تبارک و تعالی هیچ فردی از افراد مردم را جز از راه طاعت و پرهیزکاری بر دیگری ترجیح و برتری دهد .
